C Düzeyi Kıyafet
Tehlikeli maddenin tespit edildiği durumlarda kullanılan, A ve B düzeyi koruyucu kıyafetlere göre daha az koruma fakat uzun süreli operasyonlarda kolay hareket etme olanağı sağlayan koruyucu kıyafettir..
C Grubu Meslek Hastalıkları
Pnömokonyozlar ve diğer meslekî solunum sistemi hastalıklarıdır.
C Sınıfı İş Güvenliği Uzmanı
C sınıfı uzmanlık sertifikasına sahip az tehlikeli işyerlerinde görev yapabilen iş güvenliği uzmanıdır.
C Sınıfı Sürücü Belgesi
Kamyon ve çekici kullanacaklara verilir.
C Sınıfı Tesis – Atıksu Arıtma
Kentsel atıksular için tasarım nüfusu 2.000 ile 10.000 kişi arasındaki birincil ve ikincil arıtma tesisleri ile nüfusu 10.000 ile 100.000 kişi arasındaki birincil arıtma tesislerini; münferit sanayi tesisleri için atıksu kapasitesi 50 m3/gün’ün altında olan prosesin herhangi bir aşamasında biyolojik ve/veya ileri arıtma yapan atıksu arıtma tesisleri ile kapasitesi 1000 m3/gün’ün altında olan kimyasal arıtma yapan münferit atıksu arıtma tesisleri.
C Sınıfı Yangınlar
Metan, propan, bütan, LPG, asetilen, havagazı ve hidrojen gibi yanıcı gaz maddeler yangınını ifade eder.
C Tipi Hortum (Müdahale Hortumu):
42-52 mm çapında 20 m uzunluğunda yangınlarda su ve köpük işlenmesinde kullanılan hortumdur.
C1 Sınıfı Sürücü Belgesi
Azami yüklü ağırlığı 3.500 kilogramın üzerinde olan ve 7.500 kilogramı geçmeyen kamyon ve çekicileri kullanacaklara verilir.
Çağrı İşareti
Telsiz haberleşmelerinde kişi ve istasyonlar için önceden verilen ve diğer kullanıcılara duyurulan isim olarak kullanılacak kimliklendirmedir.
Çağrı üzerine çalışma
Yazılı sözleşme ile işçinin yapmayı üstlendiği işle ilgili olarak kendisine ihtiyaç duyulması halinde iş görme ediminin yerine getirileceğinin kararlaştırıldığı iş ilişkisi, çağrı üzerine çalışmaya dayalı kısmi süreli bir iş sözleşmesidir. Hafta, ay veya yıl gibi bir zaman dilimi içinde işçinin ne kadar süreyle çalışacağını taraflar belirlemedikleri takdirde, haftalık çalışma süresi yirmi saat kararlaştırılmış sayılır. Çağrı üzerine çalıştırılmak için belirlenen sürede işçi çalıştırılsın veya çalıştırılmasın ücrete hak kazanır.
Çakıl
5 mm.’den büyük ve 200 mm.den küçük olan, çimentolanmamış taş veya mineral parçaları. Çakılın büyüklerine moloz, küçüklerine de fiske çakıl denir.
Çakmaktaşı
- a) Gri, kahverengi veya siyah renkli kuars türü. Konkoidal olarak kırıldığından kenarları keskindir. ilk insanlar tarafından alet yapmakta kullanılmıştır. b) Jaspis ile opal karışımından oluşan amorf bir taş. Rengi genellikle kahverengi olup, sedefsel kırılımlıdır. Bünyesindeki suyu kaybederse üzerinde beyaz bir kabuk oluşur. Süstaşı olarak değersizdir, sertliği ve aşındırıcı özellikleri vardır. Çelikle çarpma sonucu yaydığı kıvılcım kav veya pamuk fitili tutuşturarak ilkel anlamda kibrit yerine kullanılmıştır. Mekanize olmamış tarımda biçilmiş ekinler harman sürmede kullanılan döğenlerin altına muayyen bir şekilde yerleştirilen çakmaktaşlarının kesici özelliğinden yararlanılarak; harman döğüldükten sonra yaba kullanarak; tabii rüzgarın itme gücünden de yararlanılarak; tahıl ve samanın birbirinden ayrılmaları sağlanır.
Calaskar (Makaralı Palanga)
Çok ağır yükleri, az güç harcayarak kaldırmaya veya indirmeye yarayan malzemelerdir
Çalı Demetli Teras
Meyilli, rüzgâr erozyonuna duyarlı, ince kumlu yapıdaki yamaçların stabilizasyonunda kullanılan erozyondan korumaya yönelik yapılan settir.
Çalışan
Kendi özel kanunlarındaki statülerine bakılmaksızın kamu veya özel işyerlerinde istihdam edilen gerçek kişidir.
Çalışan (ISO 45001)
Kuruluşun kontrolü altında bulunan iş veya iş ile ilgili faaliyetleri yerine getiren kişidir. 1: Kişiler iş veya iş ile ilgili faaliyetleri çeşitli düzenlemeler altında, ödemeli veya ödemesiz, düzenli veya geçici olarak, münavebeli veya dönemsel olarak, günlük veya yarı zamanlı olarak yerine getirirler. 2: Çalışanlara üst yönetim, idareci ve idareci olmayan kişiler dahildir. 3: Kuruluşun kontrolü altındaki iş veya iş ile ilgili faaliyetler, kuruluş tarafından işe alınmış olan çalışanlar, harici sağlayıcıların çalışanları, yükleniciler, bireyler, acente çalışanları ve kuruluşun kapsamına göre, kuruluş işlerin veya iş ile ilgili faaliyetlerin üzerinde kontrolü paylaştığı ölçüde diğer kişiler tarafından yapılabilir.
Çalışan Temsilcisi
İş sağlığı ve güvenliği ile ilgili çalışmalara katılma, çalışmaları izleme, tedbir alınmasını isteme, tekliflerde bulunma ve benzeri konularda çalışanları temsil etmeye yetkili çalışandır.
Çalışana Psikolojik Destek
Yardım çalışanlarına yapılan psikososyal destek çalışmalarını, yardım hizmetleri sırasında kullanılacak bilgilerin, broşürler, toplantılar ve benzeri etkinliklerle yardım çalışanlarına iletilmesi, paylaşım ve destek toplantıları düzenlenmesi; çalışanları etkileyen olumsuz faktörlerin belirlenmesi ve bu faktörlerin etkilerinin azaltılması yönünde girişimlerde bulunulması gibi faaliyetlerin tümü. Yardım çalışanlarının, çalışmalarını yürütürken etkilenen kişilerle kurdukları iletişimden, kime, hangi yardımı, ne şekilde yapacağı noktasına kadar gelen süreçte uygun şekilde bilgilendirilmesi ve desteklenmesi de bu psikososyal müdahalenin bir parçası olmaktadır.
Çalışma Alanı (İskele)
Üzerinde işçilerin güvenli bir biçimde çalışmasını ve çalıştığı kısma erişimini sağlamak üzere plâtformların bir seviyede birleştirilmesiyle oluşturulmuş yüksek ve güvenli alandır.
Çalışma Belgesi
İşten ayrılan işçiye, işveren tarafından işinin çeşidinin ne olduğunu ve süresini gösteren belge.
Çalışma Durumu A
Radyasyon kaynakları ile çalışılan alanlarda, maruz kalınan dozların, yıllık eşdeğer doz sınırlarının onda üçünü aşma olasılığının bulunduğu durumlardır.
Çalışma Durumu B
Radyasyon kaynakları ile çalışılan alanlarda, maruz kalınan dozların, yıllık eşdeğer doz sınırlarının onda üçünü aşma olasılığının bulunmadığı durumlardır.
Çalışma Ekonomisti
Çalışma Ekonomisti, çalışma hayatının özünü teşkil eden işçi-işveren, sendika, toplu pazarlık, sosyal güvenlik, sosyal siyaset, işçi sağlığı ve iş güvenliği, çalışma psikolojisiyle personel yönetimi gibi konularda çalışan ve araştırma yapan kişidir.
Çalışma Grubu
Çalışma grubu kavramı ile, belirli bir ortak hedefi olan kişilerin oluşturduğu belirli bir şekli olmayan bir birliktelik nitelendirilmektedir. Bu hedefe ulaşmak için kabul edilebilir (tüm katılımcıların veya katılımcıların mümkün olduğunca çoğunun kabul edebileceği) bir yol belirlemek, bu çalışma grubunun görevidir.
Çalışma İzni
Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığınca resmî bir belge şeklinde düzenlenen ve geçerlilik süresi içinde yabancıya Türkiye’de çalışma ve ikamet hakkı veren izindir.
Çalışma İzni Muafiyeti
Aile, Çalıma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığınca resmî bir belge şeklinde düzenlenen ve geçerlilik süresi içinde yabancıya Türkiye’de çalışma izni almaksızın çalışma ve ikamet hakkı veren muafiyettir.
Çalışma Merkezi (Ekranlı Araç)
Operatörün/çalışanın oturduğu sandalye, ekranlı aracın konulduğu masa ya da yüzey, operatör/çalışanmakine ara yüz yazılımı, monitör, klavye, yazıcı, telefon, faks, modem ve benzeri aksesuar ve ekranlı araçla ilgili tüm donanımların tamamının veya bir kısmının bulunduğu çalışma alanıdır.
Çalışma Platformu (SÇP)
Üzerinde insanlar, donanım ve malzemenin taşındığı ve çalışmanın yapıldığı, sistemin düşey hareketli parçasıdır. Bu, SÇP’nin aksine, bütün sistemi başka bir deyişle; çalışma platformu, sütun, sütun bağlantıları, taban ve şasiyi kapsar. Çalışma platformu ana platformu ve herhangi bir platform uzatmasını ihtiva eder.
Cam
1) Silis veya bor anhidriti gibi cam haline gelebilen, alkaliler gibi kolay eriyen ve kireç gibi dayanıklılığı arttırıcı elementlerden meydana gelmiŞ bir karıŞımın ergitilmesiyle yapılan saydam ve çabuk kırılan madde. 2) Sırça. 3) Kadeh.
Cam Cila
Saydam minerallerinin çoğunda bulunan cila olup cam, dağ kristali, barit ve birçok silikatlar bu görünümü verirler.
Cam İpliği
Cam yününden veya pamuğundan, normal iplik yapım sistemlerine göre çekilmiş veya süzgeçlerden basınç altında elde edilmiş cam iplik. Cam maddesi inceldikçe elastikiyet kazanır. Bu özellikten dolayı, yaklaşık 0,5 mikron incelikteki cam iplikleri birbirleriyle katlayarak bükmek ve istenilen kalınlığa getirmek mümkündür. Cam ipliği sanayide özel şekilde yapılmış süs veya kadın eşyaları dokunmasında kullanılmakta ve bazen de fantezi iplik yapımında diğer mensucat ham maddeleriyle karıştırılabilmektedir.
Cam Kiremit
Işık almak amacı ile cam, akrilik veya polimer malzemelerden imal edilmiş kiremitlerdir.
Cam Pamuğu
Pamuk yığını halinde elde edilmiş cam lifi. Cam pamuğu, erimiş cam kitlesinin 1500-1700°C arası sıcaklıkta ve yüksek basınçla gayet ince delikli (takriben 0,5-4 mikron) eleklerden geçirilmesiyle elde edilir. Lif haline gelen camın, süzgeç deliklerinden fışkırma hızı dakikada yaklaşık 21.000m. olmalı ve çıkan lifler dönen bir şerit üzerine düşerek fırın ağzından derhal uzaklaştırılmalıdır. Pamuk yığını görünüşünde olan cam pamuğundan, normal iplik yapma sistemleri ile iplik yapılabildiği gibi, ısıyı ve elektiği iletmediği için kurutma sobalarında veya buzdolaplarında izolan olarak kullanılabilir.
Cam Ürün İmalatçısı
Cam Ürün İmalatçısı, önceden tasarlanmış cam ürünün modeline göre belirlenmiş üretim tekniği doğrultusunda, ergimiş hâldeki sıcak cam hamuruna birtakım aletler ve makineler yardımıyla ve elde şekil vererek değişik formlarda cam eşya meydana getiren kişidir.
Cam Yünü
İnce elyaf haline getirilmiş cam yığını. Elyaf incelikleri 3-4 mikron arasında değişir. Bu malzemenin ısıya karşı kötü iletken olması izolan olarak kullanılmasını sağlar.
Çamur Pompası
Sondaj sıvısını kuyu dibine basarak kuyu cidarından yükselmesi devrini tamamlatan, genellikle, pistonlu pompa.
Çamur Terazisi
Sondaj çamurunun yoğunluğunu ölçmeye yarayan bir tür kollu terazi. Kolun bir tarafındaki ölçek içine doldurulan çamurun yoğunluğu kolun diğer tarafındaki denge göstergesi vasıtasıyla okunur.
Çamur ve Moloz Akması
Kurak ve yarı kurak bölgelerde kuru dere yataklarındaki ince, iri taneli ve gevşek birikintilerin şiddetli yağışlar sırasında sel sularıyla karışarak yamaçtan hızla akması. Çamur seli olarak da adlandırılan bu olaylara çöküntü havzalarında rastlanmaktadır. Ülkemizde 1995 yılında Isparta’nın Senirkent ilçesinde Büyük Menderes havzasında meydana gelen çamur akması afetinde 74 kişi hayatını kaybetmiştir.
Çamurlama (maden)
1) Yanmaya elverişli madenin bir kısmının eski üretim alanlarında bırakılması nedeniyle çıkan veya çıkabilecek yangının önlenmesi için havadan yalıtma amacıyla eski üretim alanının çamurlu su ile doldurulması. 2) Ambuaj.
Çan (maden)
Kuyu, vinç ve varagel dip ve başlarında veya bunların ara katlarında bulunan sesle işaret verme düzeni.
Canavar Düdüğü
1) İçinden hava ya da buhar geçince uyarıcı ses çıkaran ve uzaklara kadar tehlike işareti vermek için kullanılan araç. 2) Siren.
Çancı
1) Varagel, vinç ve kuyuda işaret vermekle görevli kişi. 2) işaretçi. 3) Kampanacı. 4) Saçcı.
Candela
Işık şiddeti birimidir.
Cankurtaran
(1)Hastaları ve yaralıları hastaneye taşımaya yarayan özel donanımlı motorlu taşıttır.(2) Plajlarda boğulma tehlikesine karşı hazır bulundurulan görevlidir.
Cankurtaran:
(1)Hastaları ve yaralıları hastaneye taşımaya yarayan özel donanımlı motorlu taşıt.(2) Plajlarda boğulma tehlikesine karşı hazır bulundurulan görevli
Canlı Bomba
Terör veya sabotaj amacıyla üzerlerine patlayıcı maddeler yerleştirilen canlıların (insan veya hayvan) potansiyel bomba hâline gelmesi; intihar saldırısıdır.
Çanta İmalatçısı ve Saraciyeci
Çanta İmalatçısı ve Saraciyeci, deri, suni deri, kösele, suni kösele veya kumaş kullanarak el çantası, bavul, evrak çantası, cüzdan, kemer gibi eşyaları yapan kişidir.
Cap Rock
Petrol, gaz, tuz domu yataklarını örten geçirimsiz örtü tabakası.
Çapa
Hidrantlara ait su vanalarının (tiz) bulunduğu yerlerdeki kapakları açmak için kullanılan bir çeşit anahtardır.
Çapraz Bulaşma
Mikroorganizmaların bulundukları ortamdan, bulaşma olmamış diğer ortamlara taşınması durumunu ifade eder.
Çapraz Çerçeve Tahkimatlı Ayak İşletme Metodu
Küp tahkimatlı ayak işletme metodunda olduğu gibi, özel bir şekilde çentili olarak hazırlanıp ocağa indirilen ağaçların çapraz olarak (daha ziyade tavan ve tabana uyumlu), yerleştirilmesine dayanan ağaç tahkimatlı (üretim) işletme metodu.
Çapraz Destek
Yapıların deprem ve rüzgar gibi yatay yüklere karşı koyması için düşey taşıyıcı elemanlar arasına yerleştirilen elemanlardır.
Çapraz Kemer
Bir omuzdan başlayıp göğüsten çapraz geçerek omzun ters tarafındaki kalça hizasında bağlanan bir emniyet kemeridir.
Çapraz Sarımlı Halat
Kordon içindeki tellerin sarım yönü ile halatı teşkil eden kordonların sarım yönü birbirininin aksi istikamette olan halat. Kordonlar sağ tarafa doğru sarılmışsa çapraz sargılı sağ halat; sol tarafa doğru sarılmışsa çapraz sargılı sol halat diye ayrılırlar. Çelik halat, Halat dolamı.
Caraskal
Taşınabilir ayaklar üzerinde, istenilen yere kurularak makaralar düzeniyle ağır cisimlerin yer değiştirme işlerinde kullanılan kaldıraç düzenine denir. İnşaat işlerinde binaların üst katlarına malzeme çekmek için kullanılan portatif küçük vinçtir.
Çarık
Yangın yerinde patlayan hortumların patlak yerine geçici olarak takılan bir malzemedir.
Çarklı Havuz
Çarklı potkapaç makinesi.
Çarpma Noktası (Yıldırım)
Yıldırım darbesinin toprakla, bir yapı ile veya bir yıldırımdan koruma sistemi ile temas ettiği noktadır.
Çarpmalı Delme Sistemi
Delici ucun (balta) mekanik bir kuvvet veya yerçekimi etkisinden yararlanılarak kayaç veya cevher kitlesine çarpıp kırıntılar koparması suretiyle delik delme (sondaj yapma) sistemi.
CAS Kayıt Numarası
Kimyasal maddelerin ayırt edilmesinde kullanılan, tanımlayıcı olan sayılardır.
CAS Numarası
Kimyasal Kuramlar Servisi tarafından verilen numaradır.
Casing (maden)
Muhafaza borusu.
Çatal Direk (maden)
Boyunduruk, sarma veya belleme altına, destek veya ek destek olarak yetiştirilen bir ucu kurt ağızlı diğer ucu sivriltilmiş maden direği.
Çatal Raptiye
1) iki ucu dövülerek sivritilmiş ve dik olarak geniş U şeklinde bükülmüş demir. Çatal raptiye ağaç bağla ilerleyen galerilerde hem alındaki bağların devrilmemesini ve hem de aralıklarının muhafazasını sağlamak için yan direklere çakılarak kullanılır. 2) Bağlantı kancası.
Çatı Çıkış Kapağı
Çatı üstüne ulaşmayı sağlayan kapaklardır.
Çatı Feneri
Yapıya hava, ışık sağlamak için Çatıların mahyaları üstünde mahya boyunca oluşturulan (yükselen) yapılardır.
Çatı Işıklıkları
Yapıya ışık sağlamak için çatı düzlemleri üzerine yerleştirilen münferit elemanlardır.
Çatı Makası
Çatılarda genellikle ağaç veya çelikten yapılan, ağırlığı karşılıklı iki ayağa, kirişe veya duvara aktaran çatılmış genellikle üçgen formlu kiriş sistemidir.
Çatı Penceresi
Çatılarda aydınlatma, havalandırma amaçlı kullanılan pencerelerdir.
Çatı Sistemleri
Su ve ısı yalıtım malzemelerinin, buhar kesici veya buhar dengeleyici örtülerin ve son kat çatı kaplama malzemelerinin, “Yoğuşma, Isı yalıtımı ve katmanların havalandırılması” prensiplerine göre bir bütün olarak çatı da uygulanma sistemleridir. Çatı Sistemleri Soğuk çatı ve Sıcak çatı başlıkları altında incelenmektedir.
Çatışma
Aile içinde veya kişilerarası yaşanan anlaşmazlıkları ve kavgalardır.(eşler arası, ebeveynler ile çocuklar arası, kardeşler arası, geniş aile çevresi ile vb.)
Çatlak (Maden)
Ana kütleden ayrılmış, her an düşebilecek parçalardır.
Çatlak Sökümü (Maden)
Bir kademenin kazı işlerinin devamı sırasında ana kitleden ayrılmış, düşebilecek durumdaki parçaların temizlenmesidir.
Çay Üretim ve İşlemecisi
Yaş çay yaprağının içilebilir siyah, yeşil ve bitkisel çaya dönüşmesi sürecinde soldurma, kıvırma, oksidasyon (fermantasyon), kurutma ve tasnif aşamalarını gerçekleştirerek gerekli araç-gereçleri kullanabilme bilgi ve becerisine sahip kişidir.
CE İşareti
İmalatçı tarafından iliştirilen ve kabın CE işaretinin konulmasını öngören teknik mevzuatın ilgili kurallarına uygun olduğunu gösteren işarettir.
CE Sınıfı Sürücü Belgesi
C sınıfı sürücü belgesiyle kullanılan araçlara takılan ve azami yüklü ağırlığı 750 kilogramı geçen römork veya yarı römorktan oluşan birleşik araçları kullanacaklara verilir.
Cebire
Rayları birbirine bağlamaya yarayan pabuç.
Cebri Havalandırma
Elektrik enerjisi kullanılarak fan gücüyle yapılan mekanik havalandırmadır.Cebri havalandırma genel olarak yetersiz havanın atılıp taze hava girmesi gereken oksijen azlığına sahip, tozlu veya patlamaya ya da zehirlenmeye sebep olabilecek ortamlarda tercih edilen ortama yönelik bir kontrol tedbiridir.
Çeki Tertibatı
Traktörün kendinden tahrikli olmaması durumunda traktör ile bir çekici araç arasında mekanik bağlantı sağlamak ve traktörü çekmek üzere tasarlanan ve traktöre takılan bir aksam.
Çekiç Başlı Civata
Başının genişliği şaft (mil) çapına eşit çekiç görünümünde özel civata.
Çekici
Römork ve yarı römorkları çekmek için imal edilmiş olan ve yük taşımayan motorlu araçtır.
Çekici Lağımda Çalışan Delici
1) Çekici hemen matkabın arkasında bulunan bir tip martoperforatör. 2) Down the hole hammer.
Çekiçle Yüzlenmiş Mozaik Taş (Çekiçleme Mozaiği)
Mermer işletmeciliğinde, imalat yüzünün bilinen bir kural gereğince şekillendirilmesi için, taş yüzlerinin ve yanlarının çekiçle düzeltilmiş hali.
Çekiçleme Etkisi
Bitişik durumda olan binaların kat adetlerinin veya döşeme seviyelerin farklı olması durumunda deprem anında çarpışma nedeniyle ortaya çıkabilecek durumdur.
Çekiçli Kırıcı
Silindirik bir gövde içinde; dökülen madene çarpacak şekilde yerleştirilmiş olan sabit veya hareketli parçaların monte edildiği milden (rotor) oluşan kırıcı.
Çekim Alanı
Gezegenin üzerindeki birim kütleye uyguladığı çekim kuvveti.(gezegenin çekim alanı.)
Çekim Kuvveti
Aralarında belirli bir uzaklık bulunan iki cismin birbirlerine, kütle merkezleri doğrultusunda uyguladıkları kütlesel kuvvet.
Çekirdek Bölünmesi
Ağır atom çekirdeklerinin, kendiliğinden veya nötronlarla reaksiyona girerek, toplam kütleleri reaksiyondan önceki kütleden daha az olan atom ve parçacıklara bölünmesi ve kaybolan kütlenin enerjiye dönüşmesidir.
Çekirdek Kapasite
Uluslararası Sağlık Tüzüğü (2005) Ek – 1 A ve B de belirtilen ve taraf devletlerin bu tüzük doğrultusunda güçlendirmeleri gereken temel kapasitelerdir.
Çekirdek Kaynaşması
Bazı hafif çekirdeklerin uygun ortamlarda kaynaşarak daha ağır çekirdekler oluşturması ve enerjinin açığa çıkması olayıdır.
Çekirdek Öğretim Tasarımı Modeli -ADDİE
Öğretim, yaşamın doğal bir süreci olarak hep var olmasına rağmen öğretim tasarımı alanı ikinci dünya savaşı sonrasında sistematik olarak belirginleşmeye başlamıştır. Eğitim, iletişim, psikoloji ve mühendislik gibi birçok bilim dalının da katkısıyla şekillenen alan, teknolojik gelişmelere bağlı olarak kendini sürekli olarak yenilemiştir. Bu tasarım yaklaşımı, farklı alanlarda uygulamaya başlanmış ve elde edilen deneyimlerden hareketle zaman içinde birçok farklı model ortaya çıkmıştır. Modeller farklılıklar içermesine rağmen temelinde çekirdek bir desenin varlığı göze çarpmaktadır. Buna göre tasarım sürecinde birbirini besleyen 5 temel süreç adımı vardır: (1) Çözümleme (2) Tasarımlama (3) Geliştirme (4) Uygulama (5) Değerlendirme. Bu çekirdek model, kavramların İngilizce baş harflerinin birleşiminden oluşan (Analysis, Design, Development, İmplementatiton, Evaluation) ADDİE kelimesi ile de ifade edilmektedir.
Çekme Deneyi
Bir tele veya çubuğa artırılan kuvvet tatbik edilmesi halinde kuvvet ve uzama arasındaki bağıntıyı tesbit için yapılan deney. Çekme deneyinden elde edilen verilerle çizilen eğriye de çeki-uzama diyagramı denir. Kuvvetin çubuk üzerinde kalıcı deformasyon bırakmaya başladığı P noktasına “Elastikiyet Sınırı” ve kuvvet daha artırılmaya devam edildiği takdirde telin kuvvetle orantılı olarak uzamasının devam etmesinin durduğu Fº noktasına “Akma Sınırı” denir. Diyagramdaki Fº – Fu bölgesi akma bölgesidir.
Çeliğe Su Verme
Allotropik bir metal olan demirin osternit fazında uygun bir sıcaklığa kadar ısıtılarak su, yağ veya havada ani olarak soğutulma işlemi. Ani soğutma işlemi sonucunda demirin bünyesinde ferrit ve pörlik teşekkül etmez; strüktürü ostenit halinde kalır. Demir, ostenit fazında sert ve kırılgandır.
Çeliği Havada Tavlama
Dövüldüğü veya haddelendiği zaman kristalleri muayyen bir istikamete dizilen ve muhtelif istikametlerde değişik fiziki özellik gösteren çeliğin tavlanıp havada soğutulmak suretiyle strüktürünün homojen bir hâle getirilmesi işlemi.
Çeliği Menevişleme
Söndürme işlemine tabi tutulmuş bir çeliğin sertliğini azaltmak ve selabetini (sağlamlığını) çoğaltmak için tekrar 723ºC’nın altında bir sıcaklığa kadar ısıtılarak havada soğumaya bırakılması. Menevişlemede ısıtma, çeliğin arzu edilen sertliğine göre ayarlanır.
Çeliği Söndürme
Çeliğin kritik suhunetin üstüne kadar ısıtılarak suya, yağa veya uygun bir sıvıya atılarak soğutulması.
Çeliği Tavlama
Çeliğin fırında veya havada ısıtılması.
Çeliğin Nitrasyonu
Demirin Cr-Al-Mo, Cr-Mo, V; Cr-V gibi metallerle alaşımından elde edilen kaliteli çeliklerin amonyak gazıl ile (500º – 650º) ısıtılarak amonyaktaki azotun 0,5 mm derinliğe kadar çeliğin yüzeyine nüfuz etmesi olayı. Nitratlama suretiyle çeliğin yüzeyinin sertliği bazen, Rockvel C-72 sertliğine kadar ulaşabilir.
Çeliğin Semantit Hali
%6,55 C ihtiva eden çelik (Fe3C). Çelikteki C bu miktardan az olursa pörlit meydana gelir.
Çelik
Pik demirin özel fırınlarda ısıl işleme tabi tutularak asilleştirilmesi sonucu elde edilen ürün. içinde en fazla %1,7 C bulunduran bir Fe-C alaşımıdır. Çelikler ayırca çok az miktarlarda Mn, Si, P, S gibi cevherden gelen elementlerle Cr, Mo, Ni, W, V gibi özel olarak katılan alaşım elementleri ihtiva edebilirler. Bu alaşım elementleri çeliğin fiziksel ve mekaniksel özelliklerini geliştirmeye yarar. Karbon oranı %0,2 – 0,4 arasında olana “Orta Karbonlu”; 0,4’den fazla olana da “Yüksek Karbonlu” çelik deniz.
Çelik 18/8
Bünyesinde % 18 krom ve % 8 nikel içeren çelik.
Çelik Bağ
Çelik profilden yapılmış tahkimat birimi.
Çelik Bağlantı Elemanları
Çelik çatıların yapımında kullanılan elemanlar, düğüm noktalarında birbiriyle çelik birleştirme araçlarıyla birleştirilir.
Çelik Direk
1) Genellikle iç içe geçmiş çelik iki profilden mamûl, uzatılıp kısaltılabilen tahkimat ünitesi, 2) Etanson metalik.
Çelik Döküm
Muhtelif fırınlarda elde edilen çeliğin hazırlanmış kalıplara dökülmesi işlemi. Dökümden sonra, parça, özelliklerini iyileştirmek için normalize tavına tabi tutulur.
Çelik Dövme
Karbonlu ve alaşımlı çeliklerin belli bir tav sıcaklığında bir dövme tezgahı yardımıyla plastik deformasyonu.
Çelik Hadde Mamulleri
Çelik kullanılacağı yere göre çeşitli hesaplamalar sonucu çıkacak gerilmeleri en ekonomik biçimde karşılayacak şekil, kesit ve boyutlarda imal edilir. Fabrikalarda yapılan bu şekillendirmeye haddeleme, elde edilen şekillendirilmiş çeliğe de hadde mamulü denir. Hadde mamulleri dört kısma ayrılır: profiller, lamalar, levhalar, diğer gereçlerdir.
Çelik Halat
Muhtelif çaplarda (Ø0,03 ilâ 4 mm.) çelik (56 ilâ 210 kg./mm2 mukavemetli) tellerden oluşmuş yuvarlak veya üçgen toronların (kordonların) bir öz üzerine (halat özü) çeşitli yönlerde sarılmasıyla meydana gelmiş bir kuvvet nakil elemanı.
Çelik Konstrüksiyon Yapı
Tüm taşıyıcı sistemlerin çelikten üretildiği, özellikle deprem tehdidi taşıyan coğrafi bölgelerde tercih edilen, çoğunlukla çelik konstrüksiyon fabrika binaları, çelik konstrüksiyon hangar, çelik konstrüksiyon spor tesisleri, çelik konstrüksiyon depo ve çelik konstrüksiyon atölyelerde kullanılan, geniş açıklıklara ve yüksekliğe sahip çelik yapı sistemidir.
Çelik Konstrüksiyon Yapı:
Tüm taşıyıcı sistemlerin çelikten üretildiği, özellikle deprem tehdidi taşıyan coğrafi bölgelerde tercih edilen, çoğunlukla çelik konstrüksiyon fabrika binaları, çelik konstrüksiyon hangar, çelik konstrüksiyon spor tesisleri, çelik konstrüksiyon depo ve çelik konstrüksiyon atölyelerde kullanılan, geniş açıklıklara ve yüksekliğe sahip çelik yapı sistemidir.
Çelik Sarma
Genellikle çelik direkle birlikte kullanılan özel çelik profilden yapılmış başlık.
Çelik Tahkimat
Çelikten yapılmış birimlerle kurulan tahkimat düzeninin tümü.
Çelik Yapı
Yük taşıma kapasitesine sahip çelik profillerin bir birlerine perçin, bulon ve çeşitli kaynak tipleriyle doğrudan veya ek çelik elemanlar ile birleştirerek oluşturulan çok parçalı yapı sistemidir.
Çelikte Kritik Suhunet
Çelikteki ferrit, pörlit veya semantitin tamamen austenite dönüşmesi için çeliğin ısıtılması gereken asgari sıcaklık.
Cenaze Arabası
Cenaze taşınması için tasarlanmış ve bu amaç için özel ekipmanlara sahip SD kodlu motorlu araçtır.
Cenaze İzin Belgesi
Başka ülkelerden getirilip gömülmek üzere yurda girecek cenazelerin bulaşıcı hastalıklar yönünden bir sakıncası bulunmadığını belirten ve Sağlık Denetleme Merkezleri Tabipleri tarafından düzenlenen izin belgesidir.
Çene (maden)
Sondaj çalışmalarında kullanılan anahtar, fren ve morsetlerde tij ve boruları kavrayan özel parçalar.
Çeneli Kırıcı (maden)
İri kırma aşamasında kullanılan biri sabit biri hareketli iki kırma yüzeyinin (yanak) yukardan aşağıya doğru daralan açılı bir konumda monte edilip kısa titreşim hareketi tesiriyle taşı veya madeni ezerek kıran ve kırılan parçaların alttaki dar aralıktan ayağıya düşmesini sağlayan makine. 2) Konkasör.
Çenti (maden)
1) Ağaç tahkimatta, dikme, boyunduruk, sarma, belleme vb. direklerin balğantısı için direk başlarında balta veya testere ile açılan, özel biçimli diş veya oyuntu. 2) Çinti.
Cep (Maden)
Galeri, varagel ve vinç dip ve başlarıyla ara katlarında ve ızgaralarda görevli çalışanların ve ateşleme görevlilerinin korunmaları amacıyla serbestçe sığınabilecekleri biçimde yapılan yuvalarıdır.
Cep Telefonu
Kişinin yanında taşıyabildiği kablosuz telefon, mobil telefon. Afet anında gereksiz yere kullanılmaması tavsiye edilir.
Cer Halatı
Varagel ve vinçte yükü (arabaları) çeken halat.
Cer Kulesi
Havai hatların taşıyıcı halatlarını gerdirmeye yarayan, özel şekilde hazırlanmış çelik konstrüksiyon pilon.
Çerçeve Madde (Mevzuat H.)
Çerçeve taslakların maddeleridir.
Çerçeve Sistem
Yapının taşıyıcı sisteminin kolon ve kirişlerden oluşan sistemidir.
Çerçeve Sözleşme
Ekonomik ve Sosyal Konseyde temsil edilen işçi ve işveren konfederasyonlarına üye işçi ve işveren sendikaları arasında işkolu düzeyinde yapılan sözleşme.
Çerçeve Taslak (Mevzuat H.)
Mevzuata madde veya hüküm eklenmesini, mevzuatın bazı madde veya hükümlerinin değiştirilmesini veya yürürlükten kaldırılmasını öngören metinleridir.
Çerçeveli Yonu
Mermer işletmeciliğinde, taşın derz kenarının kalemle dar bir şerit halinde işlenmiş olanı.
Ceset Torbası
Kaza veya afetlerde hayatını kaybeden kişilerin taşınması amacıyla kullanılan hijyenik özellikte plastik torbadır.
Cetveller
Çalışma Gücü Ve Meslekte Kazanma Gücü Kaybı Oranı Tespit İşlemleri Yönetmeliği’nde hastalık ya da arızanın vücudun hangi uzvunu veya kısmını kapsadığı, çalışılan işin niteliği, sigortalının yaşı dikkate alınarak iş kazası veya meslek hastalığının tespitinde kullanılan listeleri ifade eder.
Cevher
Doğrudan doğruya veya bazı işlemler sonucu zenginleştirilerek endüstride tüketim yeri bulunabilen ve ekonomik değeri olan bir veya birkaç mineralden oluşmuş kayaç. Cevher, metal üretiminin hammaddesini teşkil eder. Değerli mineraller metalik elementleri içermiyorsa cevher tabiri yerine endüstriyel hammadde deyimi kullanılır.
Cevher Hazırlama
Cevheri, zenginleştirmeye hazır duruma getirebilmek amacıyla yapılan; kırma, öğütme, tane büyüklüğüne göre sınıflandırma gibi işlemler topluluğu.
Cevher Hazırlama Mühendisi
Cevher Hazırlama Mühendisi, üretilen doğal kaynakların değişik alanlarda kullanılabilir ve ham madde hâline getirilmesini sağlamak amacıyla gerekli zenginleştirme, zararlı maddelerden arındırma, boyutlandırma gibi sistemlerin tasarlanması, imalatı, bakım onarımı ve yeni sistemlerin geliştirilmesi işini yapan kişidir.
Cevher Zenginleştirme
Cevher hazırlama işlemlerine tabi olmuş ürünün; flotasyon, ağır mayi, manyetik, elektrostatik vb. usullerin uygulanması suretiyle metalurjik işlemler yapılabilir veya satılabilir niteliğe getirilmesini sağlamak amacıyla yapılması gereken işlemler topluluğu.
Çevre
Canlıların yaşamları boyunca ilişkilerini sürdürdükleri ve karşılıklı olarak etkileşim içinde bulundukları biyolojik, fiziksel, sosyal, ekonomik ve kültürel ortamdır.
Çevre Bozulması
İnsan faaliyetleri ve davranışları ile bazen de doğa kaynaklı afetlerle birlikte gelişerek mevcut temel doğal kaynaklara zarar veren veya doğal süreçleri tersine çeviren oluşum. Potansiyel etkileri çok çeşitli olmakla birlikte, doğa kaynaklı afetlerin meydana geliş sıklığını ve şiddetini etkileyerek genelde zarar görebilirliğin artmasına sebep olur. Toprak verimsizliği, ormansızlaşma, çölleşme, kırsal arazi yangınları, biyolojik çeşitliliğin yok olması; su, toprak, hava kirliliği, iklim değişimi; deniz seviyesi yükselmesi, atmosferde ozon seyrelmesi gibi bozulmalar örnek verilebilir.
Çevre Düzeni Planı
Doğal kaynakların akılcı kullanımını sağlamak amacıyla kalkınma planları ve varsa bölge planları temel alınarak yapılan, korunması gereken alanlarla, tarım, sanayi, konut, ulaşım, turizm vb. arazi kullanım kararlarını, politika ve stratejilerini belirleyen üst ölçekli bir fiziki plandır.
Çevre İçin Tehlikeli Madde
Çevre ortamına girdiğinde çevrenin bir veya birkaç unsuru için hemen veya sonradan kısa veya uzun süreli tehlikeler gösteren maddelerdir.
Çevre Kirliliği
Çevrede meydana gelen ve canlıların sağlığını, çevresel değerleri ve ekolojik dengeyi bozabilecek her türlü olumsuz etkidir.
Çevre Koruma
Çalışmalarda, çevreye zarar vermeyen malzemeleri veya süreçleri kullanmayı veya zararlı atıkların uygun şekilde bertaraf edilmesidir.
Çevre Koruma Alanları
Ulusal mevzuat veya taraf olduğumuz uluslararası sözleşmeler gereğince koruma altına alınan alanlarla, ekolojik değeri olduğu için koruma altına alınmış alanların tümüdür.
Çevre Koruması
Çevresel değerlerin ve ekolojik dengenin tahribini, bozulmasını ve yok olmasını önlemeye, mevcut bozulmaları gidermeye, çevreyi iyileştirmeye ve geliştirmeye, çevre kirliliğini önlemeye yönelik çalışmaların bütünüdür.
Çevre Lisansı
10/9/2014 tarihli ve 29115 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Çevre İzin ve Lisans Yönetmeliğinde düzenlenen geçici faaliyet belgesi/çevre izin ve lisansı belgesini kapsayan lisans.
Çevre Mühendisi
Çevre Mühendisi, doğal kaynakların en iyi biçimde kullanılması, doğal çevrenin korunması ve insan sağlığına uygun biçimde geliştirilmesi konusunda çalışan kişidir.
Çevre Sağlığı Teknikeri
Çevre Sağlığı Teknikeri doğal kaynakların verimliliklerinin korunması, çevrenin insan sağlığına ve refahına uygun bir biçimde düzenlenmesi konularında çevre mühendisine yardımcı olarak çalışan kişidir.
Çevre Yönetimi
Doğal ve yapay çevre unsurlarının sürdürülebilir kullanımı ve gelişimini sağlamak üzere yerel, bölgesel, ulusal ve küresel düzeyde belirlenen politika ve stratejilerin uygulanması süreci. Bunu sağlamak için idari, teknik, hukuki, politik, ekonomik, mali, sosyal ve kültürel araçlar kullanılır.
Çevresel Etki Değerlendirme Raporu (ÇED Raporu)
Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından, 03.10.2013 tarih ve 28784 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliği’nde belirtilen tanıma göre Bakanlıkça “çevresel etki değerlendirmesi gereklidir” kararı verilen bir proje için belirlenen özel formata göre hazırlanacak rapordur.
Çevresel Etki Değerlendirmesi (ÇED)
Gerçekleştirilmesi plânlanan projelerin çevreye olabilecek olumlu ve olumsuz etkilerinin belirlenmesinde, olumsuz yöndeki etkilerin önlenmesi ya da çevreye zarar vermeyecek ölçüde en aza indirilmesi için alınacak önlemlerin, seçilen yer ile teknoloji alternatiflerinin belirlenerek değerlendirilmesinde ve projelerin uygulanmasının izlenmesi ve kontrolünde sürdürülecek çalışmalardır.
Çevresel Risk
Ekosistemde yaşanacak değişimlerin yaşamı olumsuz etkileme olasılığıdır.
Çevrimiçi Başvuru (Marka)
E-imza ya da mobil imza sahipleri, başvuru işlemini, e-imza ya da mobil imzaları ile çevrimiçi evrak sistemine giriş yaparak gerçekleştirebilmektedir. Bu şekilde çevrimiçi yapılan başvurunun başvuru tarihi, başvuru formunun usulüne uygun olarak doldurulduğu tarihtir.
Çevrimiçi Öğrenme
Elektronik öğrenme, e-öğrenme ya da uzaktan öğrenme genellikle çevrim içi öğrenme yerine kullanılan ifadelerdir. Kişinin “bir ağ üzerinden” erişebildiği öğrenme kaynakları ve programlar üzerinden kendi kendine yürüttüğü öğrenme deneyimidir. Bu deneyim eş-zamanlı(senkron) ya da eş-zamansız(asenkron) olabilir. Diğer öğrenenler ve öğretenler ile yine çevrim içi olarak iletişim kurulabilir. Zaman ve mekân sınırlılıklarını en aza indirdiği için son derece etkili ve verimli öğrenme olanakları sunan bir yöntemdir. Ayrıca bilgisayar ortamında üretilebilen uygulama, alıştırma, deneme, etkileşim, oyunlaştırma, değerlendirme olanakları ile çevrim içi öğrenme deneyimi son derece zengin hale gelebilir.
Ceza
Suç işleyen kişilerin karşılaşacakları tepkidir,yani kanunun suç işleyen kimseye uygulanmasını öngördüğü müeyyidedir.
Ceza Parası
İşverenin toplu iş sözleşmesi veya iş sözleşmelerinde gösterilen sebeplerle işçi ücretlerinden ceza olarak yaptığı kesintilerdir.
CFR ((Cost and Freıght- Mal Bedeli ve Navlun)
İŞleme konu olan malların belirtilen varış yerine kadar taşınması için gerekli olan masrafları ve navlun bedelini satıcının ödemesi anlamına gelen uluslararası ticaret kavramı. Ancak CFR anlaşmasında, mallara ilişkin kayıp ve hasar riski ile birlikte, malların gemi bordasına aktarılmasından itibaren meydana gelebilecek olaylardan kaynaklanan bütün ek masraflar, mallar yükleme limanında gemi bordasına geçtiği andan itibaren satıcıdan alıcıya devrolur. CFR terimi, malların ihraç işlemlerinin satıcı tarafından yapılmasını öngörür. (Incoterms 1990).
Change Kum Konisi
Derin ağır ortam (ağır mayi) ayırıcısı.
Charles Genel Kırılma Kanunu
Kırılma hakkında yalnızca belirli kırılma şartlarını karşılayan.
Çiçek Düzenlemecisi
Çiçek Düzenlemecisi, kesme çiçek ve iç mekan süs bitkilerinin temini, düzenlenmesi, sunumu ve satışını yapan kişidir.
Çiçek Hastalığı
Variola adlı virüsün sebep olduğu bulaşılıcığı çok yüksek akut bir hastalıktır. Hastalığın bulaşması solunum yoluyla ya da hastanın yaralarıyla temas edilmesi halinde gerçekleşir. Kuluçka süresi 10-14 gün olan hastalık halsizlik, yüksek ateş, kusma, kas sertleşmesi, baş ve sırt ağrısı gibi belirtilerle başlayıp vücutta oluşan döküntülerle devam eder. Belirli bir tedavisi olmayan çiçek hastalığını önlemenin yolu aşılanmadır. Tarihte büyük salgınlar olarak ortaya çıkan ve birçok kişinin ölümüne sebep olan çiçek hastalığının, Dünya Sağlık Örgütünün başlattığı aşı uygulamasıyla 1979 yılında yok olduğu ilan edilmiş ve 1980 yılında aşı uygulamasına resmi olarak son verilmiştir. Aşı bağışıklığının 20 yıl kadar sürmesi dolayısıyla son aşılananlar ve toplumun hiç aşılanmamış yeni nesilleri hastalığa tümüyle açık olduğundan çiçek hastalığına sebep olan Variola adlı virüs günümüzde biyolojik silah olarak kullanılma potansiyeline sahiptir.
Ciddi Risk Taşıyan Ürün
Risk değerlendirmesine dayanması ve ürünün normal ve öngörülebilir kullanımının dikkate alınması kaydıyla, zarara yol açabilecek bir tehlikenin gerçekleşme olasılığı ve zararın ciddiyetinin büyüklüğünün birlikte ele alınması neticesinde, riskin etkisi kısa vadede ortaya çıkmayan vakalar da dâhil olmak üzere, yetkili kuruluşların acil müdahalesini gerektiren risk taşıyan üründür.
CIF (Cost, Insurance and Freight-Mal Bedeli Sigorta ve Navlun)
CFR terimindeki yükümlülüklerine ek olarak taşıma sırasında malların kayıp ve hasar riskine karşı deniz sigortası yaptırma yükümlüğünü ifade eden uluslararası ticaret terimi.
Çift Beşgen Prizma
Dik çıkmak istenilen doğrultunun iki tarafınında görülmesine olanak sağlayan çift prizma düzeni.
Çift Cidarlı Tank (PKD Akaryakıt)
İç içe iki duvardan oluşan ve iki duvarı arasında boşluk bulunan, iç tankın cidarından iki cidar arasına sızıntı olup olmadığının tespit edilmesi için bir donanıma sahip olan ve sıvı yakıtların yeraltında depolanması için kullanılan tanktır. Çift cidarlı tankların iç tankı (esas tank) bir dış tank ile çevrilmiş olup tank duvarları birbirinden belirli bir mesafede ve fiziki olarak ayrıdır. Dış tankın duvarı esas tankın duvarını en az 300 derece veya daha fazla oranda sararak çevreler ve böylece iç tankta bir sızıntı olması halinde bu sızıntı her iki tank arasındaki boşlukta koruma altına alınır.
Çift Draglayn Yöntemi (Tandem Draglayn)
Örtükazı diliminin fazla kalın olması durumunda uygulanan dekapaj yöntemi. Bu yöntemde dilim, üst ve alt kademe olarak ikiye ayrılır. Üst kademede çalışan kısa bumlu draglayn tekrar kazı yapmaksızın kazdığı malzemeyi alt kademe önüne yığar. ikinci draglayn, birincinin çalışma alanı dışında ve takriben 100-150m gerisinde ve dilim kalınlığının altyarısı üstünde çalışır. ikinci draglayn’ın bumu daha uzun olup % 25 civarında tekrar kazı yapar ve çalışmasının ilk safhasında birinci draglayn tarafından dökülen yığının üstüne çıkmak suretiyle ve buldozerin de yardımı ile kendine çalışma platformu hazırlar. Daha sonra 90° ve daha az açı altında çalışarak ve tekrar kazı yaparak ilerler.
Çift Kapı (maden)
Ocak içinde kapı ile ayrılan bir bölümde, insan veya araçların kapıdan geçişleri sırasında ocak havasının kaçması için belli aralıklı iki kapıdan oluşan kapı düzeni.
Çığ
Eğimli arazi üzerinde birikmiş kar örtüsünün yer çekimi etkisiyle kaymasıdır.
Çığ Düşmesi
Dağ yamaçları gibi eğimli yüzeylerde biriken büyük kar kütlelerinin kendiliğinden veya tetikleyici bir etki sonucunda dengenin bozulması nedeniyle, aniden ve büyük bir hızla harekete geçip yamaç eğimi yönünde gösterdiği akma hareketidir.
Çiğ noktası sıcaklığı
Sabit basınç ve su buharı miktarıyla havanın soğutularak doyma noktasına geldiği sıcaklıktır.
Çığ Uyarısı
Çığ düşmesi olasılığının yüksek olduğu yerlerde çığ tehlikesi ve riski konusunda halka, dağcılara, kayakçılara ve görevlilere, çeşitli iletişim araçları ile duyuru yapılmasıdır.
Çığ Yönetimi
Yasal düzenlemesi olan, tehlike ve risk haritaları yapan, turizm tesisleri, binalar, trafik altyapıları çığ tehlikesi olan alanlara yapılmasını engelleyen veya tedbirler alan, daha önce çığ meydana gelen alanlarda kontrol ve yapısal önlemler, erken uyarı, izleme gerektiren risk yönetim sürecidir.
Çiğlenme Noktası
Havanın maksimum nem taşıdığı ve doyma noktasına ulaştığı sıcak.
Çıkık
Bir eklemi oluşturan parçaların yer değiştirmesiyle, normal eklem ilişkisinin bozulmasıdır.
Çıkış Havası
Ocakta kullanılıp nefeslikten dışarı atılan kirli hava.
Çıkmaz Koridor Mesafesi
Mekân içerisinden mekânın koridora bağlanan kapısına kadar olan mesafe göz önüne alınmaksızın, kaçışta, mekânların bağlı olduğu koridorun en uzak noktasından koridor boyunca bir çıkışa veya iki yönde kaçış imkânına sahip olunan noktaya kadar olan mesafedir.
Çıkmaz Yol (maden)
Nefesliği olmayan galeri.
Çıkrık
Elle veya motor yardımıyla çevrilen, üzerinde müdahale hortumunun sarıldığı silindir biçiminde bir gövdeden oluşan aygıttır.
Cila
1) Bir yüzeyi dış etkenlerden (yağmur, su, sıcaklık gibi) korumak ve, veya parlaklık gibi güzel bir görünüm vermek için kullanılan kimyasal bileşik. 2) Parlaklık. Cilalı (parlak) yüzeylerin ayırımını ve tarifini yapabilmek ve ayrıca minerallerin doğal görünümünü belirtmek için kullanılan kelime.
Cilalı Plak
Mermer işletmeciliğinde perdahlı plakların cila makinalarında cila taşı ve cila malzemesiyle cilalanmış hali.
Çıma
Halatların uç kısmıdır.
Çıma (maden)
Maden damarının fay zonlarında incelip iz haline gelmesi.
Çimalar (Grelin)
Bir kendir öz üzerine veya yedinci bir halatın meydana getirdiği öz üzerine sarılan altı halatın kendi aralarında halatlama yapılarak elde edilen halat. Bu halatlar elastikiyet ve bükülgenliğinden dolayı, genellikle sapan ve gemi palamarları yapımında kullanılır.
Çimento
Başlıca silisyum, kalsiyum, aluminyum ve demir oksitleri içeren hammaddelerin (kireçtaşı, kil, marn, killi şist) belirli oranlarda karıştırılıp öğütülerek en az sinterleşme (Pluzolonik maddeler) temperatürüne kadar pişirilmesi ile sağlanan kilnkerin, tek veya daha fazla cins katkı maddesi ile birlikte belli bir incelikte öğütülmesi ile elde edilen hidrolik bağlayıcı. Çimento, uluslararası standart sanayi tasnifinde (ISIC), 369 ana grup ve 3692 kod numarası ile sanayide kullanılan esas kimyasal maddeler grubunda yer alır.
Çimento Şerbeti
Sondaj çimentolamasında kullanılan su ve çimento karışımı. Çimento şerbetine; duruma göre, çimentonun katılaşmasının çabuklaştırılması, geciktirilmesi, viskozite düşürülmesi, hafifletilmesi veya ağırlaştırılması için ilave maddeler de katılır.
Çimentolama
1) Sondaj kuyularının yıkıntılı zonlarının çimento ile özel şekilde sağlamlaştırılması işlemi. 2) Muhafaza borularının içinde bulunduğu formasyona sağlam ve sızdırmaz bir şekilde bağlanması için özel düzenlerle boru arkasına çimento enjekte edilmesi. Çimentolama tapası muhafaza borusu ucundaki çarığa ulaştığında pompa basıncıyla kauçuk deforme olur ve çimentolu çamur halka boşlukta yükselir. ikinci tapa ilk tapaya ulaştığında yeteri kadar çimento, halka boşluğu doldurdu demektir. Tapadaki valf tertibatı, pompalama durduktan sonra çimentonun geri dönmesine engel olur. 3) Su geçirir tabakaların boşluklarına çimento, kil, bitüm vb. enjekte edilerek su geçirmez duruma getirilmeleri işlemi.
Çimentolanma
Kayaç parçacıklarından oluşan kırıntı (klastik) tortullarının, mineral maddelerin gözeneklerine çökelmesi sonucu kaynaşması ve sertleşmesi.
Çin Porseleni
Hamuru genellikle yüzde 50 kaolen, yüzde 25-30 feldispat, yüzde 20-35 kuars karışımından meydana gelen sert porselen. Buna feldspatlı porselen de denir.
Çinko
Periyodik sistemin 30 numaralı elemanı. Demir dışı metal grubuna dahildir. Atom ağırlığı 65,38, ergime noktası 419°C, kaynama noktası 906°C, özgül ağırlığı 7,14 gr/cm3 500°C civarında buharlaşmaya başlayan çinko bu özelliği ile 100°C’ın çok altında buharlaşmaya başlayan su’ya benzer. Hadde – Çinkosunun çekme mukavemeti 14-36kg/mm2, uzama %20-60’dır. Katı dökme çinko, 90-120°C ve 140-170°C aralıklarında iyi haddelenir ve preslenir, lehimlenir ve kaynaklanır. Rutubetli havada, çinko yüzeyi koruyucu bir çinko karbonat tabakası oluşturur.
Çinko Spesifikasyonları
Ticarette işlem gören çinko metâlinin bazı ülkeler standardına uygun olarak belirlenen muhteva oranları. (1) ASTM’ye göre azami Pb, Fe ve Cd dikkate alınır: (a) Prime western (P.W) Pb %1,400; Fe %0,050; Cd % 0.200; Zn %98,00. (b) High Grade Pb %0,030; Fe %0,020; Cd %0,020; Zn %99,90; (c) Sepcial High Grade Pb %0,003; Fe %0,003; Cd %0,003; Zn %99,99.(2) ingiltere’de G.O.B. spesifikasyonu P.W’ne yakın olup, azami %1,35 Pb ve %0,04 Fe sınırları vardır. Bunun dış “Continous Galvanising Grade” (azami %0,35 Pb ve biraz Al) ile “Controlled Lead Grade” (azami 0,18 Pb, Al yok) gibi galvanizciler için bazı kaliteler mevcuttur. P.W. veya G.O.B. sıcak daldırma için, daha saf kaliteler ise kalıp döküm için kullanılır. (3) Ayrıca ABD normlarında kalıp döküm maksadı için “ZAMAK” adı verilen alaşım kullanılır. Zamak 3; Al%3,5-4,3; Cu %0-0,25; Mg %0,03-0,08; Fe % 0-0,10; Pb %0-0,007; Cd %0-005; Sn %0-005 ihtiva eder ve geri kalan kısmı çinkodan ibarettir.
Cinsiyet Ayrımı
Kadın ve erkeklerin sahip olduğu haklar arasındaki farklılık. Kadın haklarının erkeklerle aynı düzeyde olmamasından kaynaklanan ayrımcılık durumu, afetlerden etkilenen toplumdaki psikososyal sorunları daha da ağırlaştırmaktadır.
Çinti
Tahkimat direklerinin uçlarının balta veya testere ile özel kesilmiş şekli.
Çintili Bağ (maden)
Birer uçları çintili iki yan direk ile iki ucu çintili bir boyunduruktan teşkil edilen yamuk biçimindeki ağaç tahkimat türü.
Çıplak Topraklayıcı Bağlantı İletkeni
Bir topraklayıcıya bağlanan çıplak topraklama iletkeninin toprak içinde kalan bölümü, topraklayıcının bir parçası sayılır.
Çırak
Çıraklık sözleşmesi esaslarına göre bir meslek alanında mesleğin gerektirdiği bilgi, beceri ve iş alışkanlıklarını iş içerisinde geliştirilen kişidir.
Cisim Dalgası
Yerin içi boyunca sadece dalga ilerleme yönüne paralel ve/veya dik yayılan, kayıtçıya ilk önce varan birincil ve ikincil (P ve S dalgaları) yüksek hızlı sismik dalgalar. Sismik hareketlere bağlı olarak yer kürede oluşan elastik dalgalardır.
Cıva (Hg)
Özgül ağırlığı 13,6 gr/cm3, atom numarası 80, atom ağırlığı 200,61 olan ve normal ısıda sıvı halinde bulunan gümüş renkli metal. Cıva yalnız ısıtıldığında değil, normal sıcaklıkta da zehirli buhar çıkartır. Cıvanın en önemli minerali sinober (HgS) dir. Termometre, barometre, vakum tulumbaları, cıva buharlı lambalar ve redresörlerde cıva kullanılır. Ayrıca aynaların sırlanmasında, altın ve gümüş üretiminde, tıpta tedavi maddesi olarak cıvadan faydalanılır
Cıva İçeren Piller
Cıva oksit elektrot içeren alkali-mangan, çinko-karbon ve cıva oksit piller gibi pillerdir.
Cıvata
Birbirine bağlanmak istenen ağaç veya metal parçalar üzerinde hazırlanmış olan deliğe yerleştirilerek somunu sıkılmak suretiyle bağlamayı sağlayan tesbit ve ekleme parçası.
Çizgisel İvme
Birim zamandaki çizgisel hız değişimi.
Çizik Sertliği (maden)
Ağzının şekli belli olan küçük bir bıçağın muayene parçası üzerinde bastırılıp çekilmesi sırasında meydana gelen çizginin genişliğinin ölçülmesi suretiyle tesbit edilen sertlik.
CMC
İçine büyük miktarda alkali ve toprak alkali tuzlar karışan sondaj çamurunun bozulan özelliğini düzelten bir bakıma çamuru stabilize eden bir kimyevi madde olup, kimyasal ismi karboksimetilselüloz’dur.
Cng
Yaklaşık olarak 2000-3600 psi basınca kadar sıkıştırılarak basınçlı kaplarda saklanan ve kullanıma sunulan “yoğunlaştırılmış” doğal gaza verilen isimdir.
Çocuk (TCK)
Henüz onsekiz yaşını doldurmamış kişidir.
Çocuk İşçi
14 yaşını bitirmiş, 15 yaşını doldurmamış ve ilköğretimini tamamlamış kişidir.
Coğrafi Bilgi Sistemi (CBS)
Belli bir konumu ve biçimi olan nesnelere (coğrafi varlıklara) ait grafik ve grafik olmayan bilgilerin toplanması, depolanması, işlenmesi, analizi ve gösterimine yönelik araçlar sunan; donanım, yazılım ve işlem bileşenlerini bütünleşik olarak içeren bilgi sistemi. İlişkisel veri tabanlarını kullanarak alansal yorumlamalar yapmaya ve harita bazlı çıktılar almaya imkân veren coğrafi bilgi sistemleri, özellikle afet tehlikesi ve riskinin belirlenmesi ve karşı önlemler alınması gibi konularda yaygın bir şekilde kullanılmaktadır.
Coğrafi Sınırlar
Sigorta poliçesinin yürürlükte olduğu coğrafik alandır. Örneğin, bir tekne poliçesindeki “Sefer Sahası” veya “Faaliyet Alanı” gibi terimler, o tekne poliçesinin ancak o alanlarda meydana gelebilecek hasarlar için yürürlükte olduğu anlamına gelmektedir.
Coğrafi Veri
Bir koordinat sisteminde tanımlanan ve bu konumla doğrudan veya dolaylı olarak ilişkilendirilen bilgidir.
Çok Bölmeli Gaz Konteyneri (ADR)
Bir bağlantı elemanıyla birbirine bağlanan ve sabit bir yüzeye tutturulmuş birden fazla bölümler veya elemanlar içeren yapıdır.
Çok Bölmeli Tank (PKD Akaryakıt)
İçerisinde birden fazla bağımsız bölüm/hazne olan ve farklı sıvı yakıtların da aynı tank içerisinde depolanabilmesine olanak sağlayan tank tipidir.
Çok Derin İşletme
Derinlere inebilmek için huni şeklinde açılmış olan ve derinliği 80 m den fazla olan açık işletme. Bu işletmelerde basamaklar; taşıma araçlarının işletmenin en derin noktasına inebilmelerini sağlamak için, spiral şeklinde düzenlenir. Kaya mekaniği bakımından meydana gelebilecek heyelanlar işletme derinliğini sınırlar.
Çok Kademeli Çalışma Platformu (SÇP)
Aynı sütun veya bir çalışma platformuna ilâve edilen ve çalışma platformuyla tamamen desteklenen ilave bir çalışma kademesi üzerinde hareket eden, iki veya daha fazla çalışma platformudur.
Çok Katlı İşletme
Maden yatağının işletmeye elverişli, biri diğerinin üzerine konumlu en az iki kata ayrılabildiği işletme şekli. Katlar arası mesafe diğer birçok faktörün yanısıra bilhassa mineral rezerv miktarı ve günlük üretime bağlantılı olarak saptanır.
Çok Kolay Alevlenir Madde
0°C’den düşük parlama noktası ve 35°C’den düşük kaynama noktasına sahip sıvı haldeki maddeler ile oda sıcaklığında ve basıncı altında hava ile temasında yanabilen, gaz haldeki maddelerdir.
Çok Maksatlı Araç
Araç üzerinde Su, köpük ve kuru kimyevi toz bulunur. Genellikle takımın gittiği olayda yangın yerine en yakın araçtır. Müdahale çalışmalarının ana kaynağını oluşturur.
Çok Toksik Madde
Çok az miktarlarda solunduğunda, ağız yoluyla alındığında, deri yoluyla emildiğinde insan sağlığı üzerinde akut veya kronik hasarlara veya ölüme neden olan maddelerdir.
Çök-Kapan-Tutun
Kapalı mekânlarda deprem sırasındaki davranış biçiminin esasını ifade eden hedef küçülterek depremin etkilerinden korunma davranışı ve sloganıdır.
Çökeltme Havuzu
Sulu dolgu yönteminde çamurlu sularda askıda bulunan maddeler çökeltilip temiz su elde edilmesini sağlayan havuz.
Çoklu Engel
Radyoaktif maddenin veya artığın insan ve çevresinden izole edilmesi için kullanılan birden fazla ve birbirinden bağımsız engeller dizisidir.
Çoklu Tehlike Yaklaşımı
Tek bir tehlikeye takılıp kalınmadan, afetlere neden olabilecek ikincil tehlikelerin de ele alınıp değerlendirilmesine yönelik rasyonel yaklaşımların tamamıdır.
Çoklu Topraklama
Bir işletme elemanı veya cihazın topraklanmış birçok iletkene (örneğin potansiyel dengeleme iletkeni, koruma iletkeni (PE) veya fonksiyon topraklama iletkeni (FE)) bağlandığı topraklamadır. Bu topraklama iletkenleri aynı topraklama birleştirme iletkenine veya farklı topraklayıcılara bağlı olabilir
Çökme
Yer altı boşluğu üzerinde uzanan örtü malzemesinin, aşağıya doğru düşey yönde yer değiştirmesi ve yer kabuğunun bir kısmının çökmesi durumudur.
Çöküntü Depremler
Yer altındaki boşlukların, kömür ocaklarında galerilerin, tuz ve jipsli arazilerde erime sonucu oluşan boşlukların tavan blokunun çökmesi sonucu oluşan küçük depremlerdir.
Çölleşme
Kurak, yarı kurak ve az yağış alan bölgelerde iklim değişiklikleri, insan faaliyetleri, doğal etmenler gibi faktörlerden kaynaklanan verimli toprak kalitesinin bozulması. Toprağın aşırı kullanımı, aşırı otlatma, hatalı sulama yöntemleri, ormanların tahribi ve ekolojik dengenin bozulmasıyla meydana gelen iklim değişiklikleri, çölleşmeye neden olan etmenlerin başında gelmektedir.
Çömlek Kili
Bileşiminde bir miktar kalker bulunan ve parmaklar arasında toz haline gelebilen bir çeşit plastik kil. Su ile kolaylıkla yoğrulduğundan tuğla ve çömlek yapımına elverişlidir.
Conta
İçerisinden sıvı, buhar, basınçlı hava ve gaz nakledilecek olan boruların ve bu nevi maddelerin içinde saklanacağı veya sıkıştırılacağı muhafaza düzenlerinin parçaları arasında sızdırma ve kaçağı önlemek (geçirmezliği sağlamak) amacıyla kullanılan lastik, plastik, bakır, kurşun, bazı alaşımlar, mantar, amyant, klingirit vb. maddelerden imal edilmiş malzeme.
Corex Yöntemi
Demir-çelik üretiminde yüksek fırın teknolojisine alternatif olarak geliştirilen çelik üretimine yönelik bir direkt ergitmeli redüksiyon prosesi.
Çört (Çert)
Çakmaktaşının daha çabuk kırılan beyaz, sarı, gri veya kahverenginde olabilen katışık cinsi. Buna boynuztaşı da denir.
Çört Bit
Silisli formasyonun delinmesinde veya çakmaktaşı geçilmesinde kullanılan aşınmaya dayanıklı özel matkap.
Coulomb Yasası
Yüklü iki cisim arasında ki etkileşme kuvvetini veren bağıntı.Yasaya göre, bu etkileşme kuvveti yük miktarı ile doğru orantılı ve cisimler arasındaki uzaklığın karesi ile ters orantılıdır.
Covid-19
Corona virüsler (CoV), Orta Doğu Solunum Sendromu (MERS-CoV) ve Şiddetli Akut Solunum Sendromu (SARS-CoV) gibi soğuk algınlığından daha ciddi hastalıklara neden olan büyük bir virüs ailesidir. Covid-19, ilk olarak geçen yıl Aralık ayında Çin’in Wuhan eyaletinde ateş, öksürük, nefes darlığı belirtileriyle ortaya çıkan ve 13 Ocak 2020’de tanımlanan bir virüstür.
COVID-19 için Temaslı
COVID-19 hastasıyla aynı kapalı ortamda (hastane veya banka bekleme salonları, otobüs, servis vb. ulaşım araçları) 1 metreden uzak mesafede bulunmuş kişiler. ✓ COVID-19 hastasıyla aynı kapalı ortamda (hastane veya banka bekleme salonları, otobüs, servis vb. ulaşım araçları) 15 dakikadan kısa süre bulunmuş kişiler. ✓ COVID-19 hastasıyla 1 metreden daha yakın mesafede 15 dakikadan kısa süreyle yüz yüze kalan kişiler.
COVID-19 için Yakın Temaslı
Kesin veya olası bir vakaya damlacık enfeksiyonuna yönelik korunma önlemleri almadan doğrudan bakım sağlayan, COVID-19 ile enfekte sağlık çalışanları ile çalışan veya hasta ziyaretinde bulunma gibi sağlık merkezi ilişkili maruziyeti olan kişiler ✓ COVID-19 hastasıyla okul öncesinde ve okul çocuklarında aynı sınıfı paylaşan öğrenciler ve öğretmenler ✓ COVID-19 hastasıyla yurtta veya otelde aynı odayı paylaşanlar
COVID-19 ile Uçak Temaslı
COVID-19 kesin veya olası tanısı konan vakalar ile aynı uçakta seyahat etmiş olan yolculardan iki ön, iki arka, iki yan koltuktaki yolcular temastan iki hafta sonrasına kadar takip edilmelidir.
Coward Üçgeni
Metan, oksijen ve azot karışımlarından oluşan grizu ortamını gösteren patlama diyagramı.
Çözelti
Bir maddenin başka bir madde içinde gözle görülemeyecek kadar küçük tanecikler halinde dağılarak oluşturduğu homojen karışımdır.
Çözülebilen Bağlamalar
Kama, cıvata, düz, konik veya kertikli pimlerle yapılan bağlamalar.
Çözülemeyen Bağlamalar
Perçin, sıcak geçme, kaynak, lehim, tutkal vb. bağlayıcılarla yapılan bağlamalar.
Çözülme (dissosiasyon)
Çoğu kez bütünleşmiş bilinç, bellek, kimlik ya da çevrenin algılanması işlevlerinde ortaya çıkan bozulma. Bozukluk ani ya da yavaş, geçici ya da kronik olabilir.
CPM
Kritik Yol Metodu (Critical Path Method) deyiminin kısaltılması.
CPT (Taşıma Ücreti Ödenmiş Olarak Teslim)
Malların belirlenen varış yerine taşınmasında navlunun satıcı tarafından ödendiğini ifade eden uluslararası ticaret terimi.
Cross Metodu
Kesitler üzerindeki eğitim değiştiği her noktanın kotları ve baza olan yatay mesafeleri ile yapılan ve böylece alan bulmaya yönelik hesap şekli.
CSI
Ortak emniyet göstergelerinin ana amacı yürütülen faaliyetin emniyet seviyesini ölçmek ve ortak emniyet hedeflerinin ekonomik etkilerinin değerlendirilmesini kolaylaştırmaktır.
Çubuklu Değirmen
Silindirik bir gövde içine yerleştirilmiş aşınmaya dayanıklı çok sayıda çubukların öğütülecek mâlzeme ile birlikte düşük hızda (Kritik hız altında) döndürülmesi suretiyle kuru veya sulu öğütme yapan değirmen.
Çukur (maden)
Madeni alınmış açık işletmelerin geride bıraktığı topoğrafik görünüm. Büyük açık işletmelerde; tabii topografyası madencilik faaliyeti nedeniyle bozulan arazinin ıslah edilmesi masrafları da fizibilite (yapılabilirlik) hesaplarına dahil edilir. Bazı durumlarda çukurlar suni bir göl haline getirilir.
Cumba
Bir tablanın dar kenarlarından herhangi biridir.
Curie (Ci)
Bir malzemenin radyoaktivitesinin şiddetini tanımlamakta kullanılan temel ölçüm birimidir. 1 Curie, saniyede 37 milyar radyoaktif bozunumu ifade eder. Bu da yaklaşık olarak 1 gram Radyumun bozunma hızına eşittir.
Cüruf
1) Katı yakıtların yanması sonucu artakalan, eriyip katılaşmış maddeler. 2) Metallerin izabesinde fırında en üst kısımda toplanan ve yerine göre atılan veya özel işleme tabi tutularak inşaat kumu, kaldırımtaşı, cüruf çimentosu vb. imalatta kullanılabilen artık.
Cüruf Çimentosu
Yüksek fırın cüruflarından da yararlanılarak imal edilen çimento.
Çürük Dolgu
Mermer madenciliğinde kullanılan bir terim olup taş boşluklarına oluşumun direncinden daha az direnci olan bir malzemenin dolması.
Çürüme
Fiziksel, kimyasal ve organik olayların etkisi ile minerallerin ve kayaçların değişmesi sonucu yeni mineraller ve eriyiklerin teşekkülü. 2) Bozuşma. 3) Alterasyon. 4) Tefessüh.
Cut off Grade
1) Bir madenin üretim miktarının ayarlanması ile değişen ve ekonomik işletilebilirlik sınırını belirleyen en düşük tenör. 2) Tenörün işletilebilirlik noktası.
Çuval Dibi
1) Taşdolgu ile kapatılmış galeri veya taş dolgu içinde bırakılan ve ayrı bir çıkış yolu olmayan kısa galeri. 2) Cul de sac. 3) Çıkmaz yol.
Cymet Yöntemi
Ferrik klorürün oksitleyici özelliğini kullanan hidrometalurjik prensiplerine dayalı bakır üretim yöntemi.